Τα όρια της προσκόλλησης στην οικογένειά μας
Παρακολούθησα τυχαία ένα βίντεο για την κακή απόδοση των αραβικών στρατών διαχρονικά, τουλάχιστον όπως την βλέπει κάποιος αμερικανός στρατιωτικός εκπαιδευτής ο οποίος αναφέρεται στο βίντεο.
Detailed Analysis: Why Arabs Lose Wars? (youtube.com)
Στο βίντεο ακούγονται κάποιες διαχρονικές αλήθειες, μερικές από τις οποίες τις παραθέτω σε μετάφραση χωρίς περαιτέρω σχολιασμό ή ανάλυση, καθώς αυτές οι διαπιστώσεις έχουν αυτονόητη εξήγηση, εφαρμογή ή συνέπειες.
@5:51: (για το ρόλο της κουλτούρας -δηλ. των πολιτισμικών αξιών- στην πολεμική προπαρασκευή και απόδοση): "Οι στρατοί πολεμούν όπως εκπαιδεύονται. Τα στρατεύματα διαμορφώνονται από τις συνήθειες, τις πολιτικές και τις διαδικασίες της ειρηνικής περίοδου. Δεν μεταμορφώνονται απότομα, μετατρέποντας πολίτες με στολή σε στρατιώτες."
@6:28: "Η γνώση είναι ισχύς. Σε κάθε κοινωνία η γνώση είναι ένα μέσο για να επιβιώσεις ή για να εξασκήσεις ισχύ". Στο άρθρο εξηγείται πώς οι Άραβες (όπως καί άλλες ιεραρχικά δομημένες κοινωνίες) δεν επιτρέπουν την διάδοση και διαμοιρασμό σηματικών και κρίσιμων πληροφοριών, για προφανείς λόγους.
Μετά από τόσα άλλα αρνητικά φαινόμενα που διαπιστώνονται και εύστοχα επεξηγούνται στο βίντεο- και κατά δυστυχή τρόπο εμφανίζονται επίσης και στο δικό μας στρατιωτικό και πολιτικό σύστημα (γραφειοκρατία, φατριασμοί κλπ.), φτάνουμε σε κάποιες βαθειές πολιτισμικές αρχές και εμπεδωμένες συνήθειες, οι οποίες επίσης κυριαρχούν και στη δική μας ελληνική κοινωνία. Ας μείνουμε σε όσα λέγονται για την ισχύ της οικογενειακής συνοχής και τις επιπτώσεις της σε κοινωνικό, πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο.
@20:19: "Η έλλειψη εμπιστοσύνης σε οποιονδήποτε έξω από την οικογένεια... σε μια κοινωνία όπου κάθε σφαίρα της ανθρώπινης συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρηματικών και κοινωνικών σχέσεων, στηρίζεται στη δομή της οικογένειας".
Ποια είναι η σχέση μεταξύ της συνεκτικής ισχύος της πυρηνικής οικογένειας και της κοινωνικής, πολιτικής, τεχνολογικής και οικονoμικής εξέλιξης μιας κοινωνίας ή ενός πολιτισμού;
Υπάρχει άπειρος αριθμός μελετών, αναλύσεων, δημοσιεύσεων στην επιστήμη (ιστορία, οικονομία, κοινωνιολογία, ψυχολογία, διοίκηση επιχειρήσεων κλπ.), στη φιλοσοφία, αλλά και στην δημοσιογραφία και τη δημοσιολογία, για τη διερεύνηση της συσχέτισης. Αυτό που συγκρατώ εδώ με την ευκαιρία παρακολούθησης του βίντεο, είναι ο βαθμός συνάφειας που έχει η ελληνική κοινωνία με τις αξίες και τις συμπεριφορές των καθ' ημάς ανατολικών κοινωνιών.
Πέραν της οικογένειας ως βασικό κοινωνικό κύτταρο στο οποίο το άτομο οφείλει ταύτιση και απόλυτη εμπιστοσύνη, το επόμενο σύνολο αναφοράς στις αραβικές χώρες είναι η θρησκευτική ή φυλετική φατρία (Σουνίτες στο Ιράκ, Αλεβίτες στη Συρία, Κιρκασιανοί στην Ιορδανία κλπ.), όπως λέγεται μετά το 21:34.
Η αναλογία με την ελληνική μας κοινωνία είναι η γεωγραφική μας καταγωγή, η αναφορά στην τοπική πατρίδα, ο περίφημος τοπικισμός μας. Μανιάτες, Κρητικοί, Ηπειρώτες, Μωραϊτες, ακόμα και μετά την απάλυνση του φαινομένου που έχει φέρει η ζωή των περισσότερων νεοελλήνων στην Αθήνα, κρατούν ακόμη ισχυρούς δεσμούς με την μικρή τοπική τους πατρίδα. Στο πλαίσιο αυτής της ταύτισης, η κοινή παράδοση, η ενδοκοινοτική αλληλεγγύη και εθιμική συνάφεια αν και ξεκινούν από θετική αφετηρία καταλήγουν τελικά σε πρακτικές δημιουργίας κλειστών δικτύων αλληλοβοήθειας τα οποία αποκλείουν την παρείσφρυση ξένων -όπου "ξένος" μπορεί να είναι αυτός που έρχεται, ας πούμε, από το διπλανό χωριό- σε θέσεις και προνόμια που διαμοιράζονται μεταξύ των συμπατριωτών.
Αν ο τοπικισμός ήταν κάποτε το δεύτερο ισχυρότερο σύνολο αναφοράς της ελληνικής κοινωνίας, η υπερμεγέθυνση του κρατικού μηχανισμού μαζί με την ταυτόχρονη άλωσή του από τα κόμματα μετά το '80, η δημιουργία δηλαδή του περίφημου "κομματικού κράτους", σαρώνει πια ολοκληρωτικά και αμετάκλητα την ελληνική κονωνία. Αν και η οικογένεια παραμένει το βασικό στοιχείο νοηματοδότησης της ζωής μας, όλο και περισσότεροι βασίζουν την επαγγελματική, κοινωνική, οικονομική τους πρόοδο στην συστράτευσή τους με τα κόμματα εξουσίας.
Η ίδια η οικογένεια, που κάποτε νουθετούσε τους γόνους της στην προσήλωση για την απόκτηση μάθησης και για την καλλιέργεια της εργατικότητας, για την τήρηση ηθικής και αξιοκρατικής στάσης μέσα στην κοινωνία (για ένα "καθαρό κούτελο"), τώρα προετοιμάζει τα μέλη της από νωρίς -ήδη από την σχολική ηλικία- για την εθελοντική κατάταξή τους στους κομματικούς στρατούς, για την καλλιέργεια σχέσεων εξάρτησης (δηλαδή υποτέλειας) με τους εκάστοτε υπαλλήλους και πάτρωνες των κομμάτων ή/και για την παραλαβή της σκυτάλης της κομματικής σταδιοδρομίας, όπου οι γονείς μπορούν να παραδώσουν με περηφάνεια στα παιδιά τους τα κομματικά τους παράσημα και να τους κληροδοτήσουν τις κομματικές τους διασυνδέσεις.
Έχουμε πολλές πολιτισμικές ομοιότητες με τους ανατολικούς μας γείτονες. Tα θετικά και αρνητικά χαρακτηριστικά τους είναι εμφανή στις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές μας δομές και τις καθημερινές συνναλακτικές μας συμπεριφορές. Παρακολουθώντας το βίντεο, νιώθει κανείς ότι η Ελλάδα και οι Έλληνες, μετά από 50 χρόνια επίσημης ένταξης στις πιο δημοκρατικές και φιλελεύθερες δυτικές δομές (ΕΕ, ΝΑΤΟ, ΟΟΣΑ, Συμβούλιο της Ευρώπης κ.α.), διατηρούν ακόμη την ισχυρή προσκόλλησή τους σε αξίες και πρακτικές που χαρακτηρίζουν πρώτιστα τους ανατολικούς μας γείτονες.